احسان محمدی؛ سایت رسمی فدراسیون فوتبال- نام بعضی مربیان فارغ از اینکه دستاوردهایشان را بدانی در افکار عمومی حک شده است، مهم نیست تعداد برد و باخت‌ها، جام‌ها و افتخارات را لیست کنید یا نه، همین که به بخشی از تاریخ فوتبال تبدیل شده‌اند یعنی رد پایشان پر افتخار و غیرقابل انکار است. کسانی مثل «رایکوف» که احتمالاً بسیاری حتی نام کوچکش را هم به خاطر نمی‌آورند. زدراکو! زدراکو رایکوف.

گفته‌اند و نوشته‌اند او معمار فوتبال نوین ایران است. مردی که این ورزش را از «توپ بازی» یازده مرد، به سمت تمرینات حرفه‌ای برد. نظم داد، برنامه نوشت، برای خطوط مختلف تیم تمرینات اختصاصی تعریف کرد، جاگیری، حمله، دریبل کردن، استفاده از پرتاب اوت و ضربات ایستگاهی و ... را سیستماتیک آموزش داد. فوتبال ایران به قبل و بعد از او تعریف می‌شود.

مستر رایکوف بود که ناصر حجازی، حسن روشن، جواد قراب، منصور پورحیدری و غلامحسین مظلومی را ستاره کرد، بازیکنان مثل علی پروین، محمود خوردبین، اکبر کارگرجم، مسعود معینی، منصور رشیدی و ... زیر نظر او به کیفیت ممتازی رسیدند. تاج با او اولین قهرمانی در آسیا را جشن گرفت، جام باشگاه‌های تهران و جام حذفی را به ویترین افتخارات اضافه کرد ...

 او را ایرانی‌ترین مربی خارجی تاریخ فوتبال ایران لقب داده‌اند، مردی که هنوز شاگردانش از آن درجه اشراف و تسلط او در شناخت فوتبال، روحیات بازیکنان ایرانی، بازی‌خوانی و انگیزه‌بخشی به نیکی یاد می‌کنند.

رایکوف اهل یوگسلاوی سابق بود. متولد 1927. برای تیم ملی کشورش هم در جام جهانی و هم المپیک بازی کرده بود. المپیک 1956 ملبورن و جام جهانی 1958 سوئد. همان جامی که «پله» ستاره‌اش شد. در آن جام جهانی رایکوف در بازی مقابل اروگوئه برای یوگسلاوی گل زد و  19 سال برای تیم‌هایی چون پارتیزان بلگرد، اسپورت لوزان و اف سی بیل بین به عنوان یک فوروارد و گوش چپ و راست بازی کرد. 

 سال 1347 به عنوان مسئول فنی تیم ملی جوانان و بزرگسالان وارد ایران شد. دو سال این مسئولیت را بر عهده داشت، دو سالی که به نظر بیشتر صرف شناخت فوتبال ایران شد، برای همین نتایجش با تیم ملی را چندان درخشان نمی‌شود به شمار آورد، بعد از پایان دو سال تمام وقت سرمربی تاج شد، جایی که به این باشگاه هویتی  متفاوت بخشید و الگوی بسیاری از بازیکنان و مربیان شد.

بعد از تاج مدت کوتاهی در سپاهان اصفهان ماند و بعد به آفریقا رفت و سنگ بنای تیم درخشان الجزایر در جام جهانی 1982 را گذاشت. مرد یوگسلاو در 55 سالگی فوتبال را کنار گذاشت. از او به عنوان یک مربی سازنده یاد می‌کنند، رایکوف شیفته کار با جوانان بود، مثل کسی که در تراش دادن الماس‌ها مهارت دارد.

پایان قصه زندگی او اما تراژیک است. مردی که از یوگسلاوی در اروپا چهره شد، در ایران و آسیا نام و اعتباری برای خود کسب کرد، در آمریکای شمالی جان باخت. در مکزیکوسیتی. سال 1385 در 78 سالگی. در یک انزوای خودخواسته. دستکم دور از دید و رصد ما اهل فوتبال. چیزی شبیه سرنوشت استانکو که خیلی دیر از مرگش خبردار شدیم. باشگاه استقلال همان سال در دیدار مقابل ابومسلم یاد این مربی فقید را گرامی داشت، مردی که فوتبال نوین ایران را وام‌دار ذکاوت، سختکوشی و عشق او می‌دانند. مستر رایکوف برای نسلی از شاگردانش یک الگو بود، یک آموزگار. روحش در آرامش.